Welke handleidingen en literatuur bestaan er over archiefbeheer?

Het zorgen voor een archief is een complex proces waar veel bij komt kijken. Daarom zijn er diverse handleidingen en brochures beschikbaar voor verschillende soorten archieven en methoden om ze te beheren. Ben je geïnteresseerd in effectief archiefbeheer of het digitaliseren van documenten? Hieronder vind je meer informatie en handige literatuurlijsten.

Fundamentele werken en toegankelijke handleidingen

• Forward het verleden! Gids voor mensen en organisaties met archief en met een hart voor de gemeenschap, CAVA, 2018.
• Naar een collectieplan in 6 stappen, FARO, 2016.
• Beheer uw archieven goed. Beknopte Handleiding Archiefbeheer voor Lokale Erfgoedverenigingen, Erfgoedcel k.ERF, 2015.
• Hoe archiveren? Praktische gids voor het behoud en beheer van jouw archief, Erfgoedgoedcel CO7, 2014.
• Handleiding erfgoed bewaren en beheren, KADOC-KU Leuven
• Ordeningsplan belangenverenigingen, AMVB, s.d.
• Ordeningsplan sportverenigingen, AMVB, s.d.
• Ordeningsplan theatergezelschappen, AMVB, s.d.
• Ordeningsplan vzw’s, AMVB, s.d.
• Verwerven en verwerken van archieven, LA-magazine, Liberas, pp. 14-15.
• Erfgoedwijzer, FARO
• Basispakket reinigen, inpakken, opbergen van archief, Provincie West-Vlaanderen.
• Reader handleiding erfgoedverenigingen, Erfgoedcel k.ERF
• Model bewaargevingsovereenkomst, Erfgoedcel k.ERF
• Model schenkingsovereenkomst, Erfgoedcel k.ERF
• Stappenplan. Takenfiches inpakdag: schonen, beschrijven, verpakken, Erfgoedcel k.ERF
• H. COPPENS, L. HONNORE en E. PUT, Richtlijnen voor de inhoud en vormgeving van een archiefinventaris. Miscellanea Archivistica Manuale 66. Brussel, 2014
• M. VERSCHELDE, Zakboekje archiveren. Uitgave van de Erfgoedcel Brugge, Vanden Broele, 2004
• Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen. Stichting Archiefpublicaties 118, ‘s-Gravenhage, 2003
• Archiefwiki. Met onder meer de online publicatie van de Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen, 2003
• I. ADRIAENSSENS, Introductie tot erfgoedzorg en archieven. Verslagboek van het jaarthema. Brussel, VCM, 2001
• I. SCHOUPS, Wie klasseert, die vindt. Hedendaags document- en archiefbeheer in besturen en organisaties, Brussel, Politea/VVSG/Stad Antwerpen - losbladig handboek, dat tweemaal per jaar wordt aangevuld .
• F. TIMMERHUIS, Handboek Document Management. Rijswijk, 2001.
• P. ANDRIES, Fotoconservatie syllabus. Antwerpen, Vlaamse Museumvereniging, 1999.
• E. PELZERS, S. VAN DOORNMALEN, en J. HOFMAN, Archiefbeheer bij verenigingen en stichtingen. Alphen aan den Rijn, 1996.
• F.C. HARTMAN, Handleiding voor het ordenen en beschrijven van archieven van verenigingen en instellingen. Stichting Archiefpublicaties, 1995.
• A. HENDRICK, M. STESSEL, M. HANNOTTE, Archives et documentation. Guide à l'usage des associations et particuliers. Brussel, Editions Vie Ouvrière, 1993.
• I. VAN DRIESSCHE, 'Archiefbewaring door culturele verenigingen' in: Archiefinitiatief, nr. 1, Brussel, VUBPress, 1991, p. 105-120.
• H. COPPENS, Archiefterminologie. Archieftermen voor gebruik in het Rijksarchief. Miscellanea Archivistica Manuale 5. Brussel, 1990.
• E. KETELAAR, Archiefbeheer in de praktijk. Alphen aan den Rijn, 1986. Dit losbladig vademecum, dat actueel wordt gehouden, gaat op diepgaande wijze in op alle aspecten van beheer, bewaring en ontsluiting van archief. Hoewel sterk op de situatie van de overheidsarchieven in Nederland afgestemd, bevat het ook basisinformatie over archiefverwerking in het algemeen.

Sectorspecifieke tools

• Bedrijven
• /
• Kunsten
• Project TRACKS. TRACKS is opgebouwd als een koffer met de nodige instrumenten voor kunstenaars en - kunstenorganisaties om zorg te dragen voor hun eigen archief en/of collectie(s).
• De schitterende schat. Over het wat, waarom en hoe van het striperfgoed, Letterenhuis e.a., s.d.
• Een stappenplan voor je archiefzorg, (voor amateurkunsten), Erfgoed Viersprong.
• Architectuur
• Handleidingen architectuurarchieven. Uitgave van het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven / Vlaams Architectuurinstituut, Antwerpen, 2004-2010.
• Muziek
• Het Doeboek muzikaal erfgoed van Resonant is de handige gids voor elke organisatie of elke persoon die van ver of van dichtbij met muzikaal erfgoed te maken heeft. Alle mogelijke vormen van muzikaal erfgoed komen aan bod.
• Literatuur
• Zonder jurk niets om te doen opwaaien. Over het wat, waarom en hoe van archiveren: praktische tips voor schrijvers en verzamelaars, Letterenhuis, 2008
• Sport
• Scoor met de sportverhalen van je club! Hoe erfgoed bewaren en gebruiken in sportverenigingen, Erfgoedcel Brugge, 2012.

Selectie

• Werkgroep Privaatrechtelijk Archief (WPA) - Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen (VVBAD), Selectielijst privaatrechtelijke Archiefcentra.
• Stichting Archiefpublicaties, Selectie II, theorie, praktijk, nieuwe trends en ontwikkelingen, 2018
• Archiefselectie in Vlaanderen: de proef op de som? Huldeboek aangeboden aan Griet Maréchal door de VVBAD. Archiefkunde 6, Antwerpen, 2003
• P. DROSSENS, Archief gewogen. Een onderzoek naar de theorie en praktijk van waardering en selectie (Miscellanea archivistica. Studia; 197), Brussel, 2011 

Digitaal archiefbeheer

• Binnen het project Best practices voor de archivering van sociale media in Vlaanderen en Brussel van KADOC-KU Leuven werd een handleiding voor zelfarchivering van Twitter, Facebook en Instagram opgesteld. Deze handleidingen worden o.a. ter beschikking gesteld via CEST.
• Duurzaam digitaal werken, AMVB, 2020.
• Bladwijzer, Hoe e-mails archiveren?, april 2016, nr. 16.
• Bladwijzer, Hoe archiveer in websites?, december 2016, nr. 18.
• Hoofdstuk 2 in Hoera, een jubileum?! Een praktijkwijzer voor verenigingen en hun erfgoed. Uitgegeven door de provincie Vlaams-Brabant i.s.m. ADVN, Amsab-ISG, KADOC-KU Leuven en Liberaal Archief. Leuven, 2013
• Project DAVID (Felixarchief Antwerpen) - diverse nota’s, werkdocumenten en bibliografische verwijzingen
• Cultureelerfgoedstandaardentoolbox (CEST-toolbox) De toolbox bevat richtlijnen, software en standaarden voor het creëren, beheren en toegankelijk maken van digitale en gedigitaliseerde erfgoedcollecties.
• Digital Preservation Coalition (DPC), Digital Preservation Handbook en Digital Preservation Case-Studies.
• Aan de slag met je digitaal archief, ADVN
• Efficiënt werken met een gemeenschappelijke ruimte, CAVA
• Efficiënt werken met een centrale mappenstructuur, CAVA
• Efficiënt werken met dossiervorming, CAVA
• Efficiënt werken met map- en bestandsnamen, CAVA
• Efficiënt werken met versiebeheer, CAVA
• Efficiënt werken met toegangsrechten, CAVA
• Digitaal archiveren bij lokale verenigingen, Liberas
• Digitaal documentbeheer, KADOC-KU Leuven
• S. DEBUYSERE e.a., Bewaring en Ontsluiting van Multimediale data in Vlaanderen. Perspectieven op Audiovisueel erfgoed in het Digitale Tijdperk, Tielt: Uitgeverij Lannoo, 2010. 

Digitalisering

• Kennisbank van meemoo: In deze kennisbank verzamelt meemoo publicaties, tools en kennisplatformen die je verder kunnen helpen in je digitale archiefpraktijk. Je vindt hier vlot de weg naar rapporten, verslagen, aanbestedingsdossiers en techblogs van meemoo zelf.
• S. LUYTEN, Handleiding: digitaliseren en ontsluiten van prenten- en fotocollecties, opgesteld n.a.v. “Groetjes uit het Pajottenland en de Zennevallei”, CAG, 2012
• Praktische handleiding digitaliseren, AMVB, 2010
• C. VAN DIJK, Glasnegatieven in Beeld. Handleiding voor de digitalisering van glasnegatieven, 2010.
• F. BOUDREZ, Digitalisering van analoge archiefdocumenten (Digitaal Archiveren. Richtlijn en advies nr. 9), 2006 

Bewaring en restauratie

• Calamiteitenquiz 2020, CAVA
• Waterbewust worden-zijn-doen in 5 stappen. Een initiatief van Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Nederland | Vlaamse versie door FARO, 2019
• Risicomanagement voor collecties, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (NL), 2016
• Waterschadewiel, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (NL), 2015
• E. LOOTS, Hebben en houden. Tips om je erfgoed gezond te houden, uitgave van o.m. Culturele Biografie Vlaanderen, Antwerpen, 2005.
• Verzeker De bewaring, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel, 2004 - FARO.
• Schimmels. Voorkomen en bestrijden, Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, s.d.
• Het loopt in de papieren. Geïntegreerde bestrijding van insecten in collecties, Instituut Collecties Nederland, 2003.
• A. LIENARDY en P. VAN DAMME, Inter Folia. Handboek voor de conservatie en de restauratie van papier. Brussel, 1989. Publicatie van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium die alle aspecten van papierconservering en -restauratie op grondige en deskundige wijze behandelt. Uitgebreide bibliografische verwijzingen.
• Vademecum ter bescherming en onderhoud van het Kunstbezit. Brussel, 1988. Publicatie van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium die een praktisch gerichte inleiding vormt inzake beheer, conservatie en onderhoud van roerend (kunsthistorisch) patrimonium. 

Waardering

• Willy Van den Bussche en het Provinciaal Museum voor Moderne Kunst-Provinciaal Museum Constant Permeke: inventariseren en waarderen van museum(directeurs)archief”, blog erfgoedproject, Provincie West-Vlaanderen, 2021.
• Naar waarde geschat 4. Waardering collectie Museum van de Belgische Brouwers, Brussel, CAG, 2019
• Naar waarde geschat 2. Waardering deelcollectie grote landbouwtuigen Openluchtmuseum Bokrijk, CAG, 2019
• Naar waarde geschat 3. Waardering deelcollecties kuipers- en koperslagersgerei Jenevermuseum, Hasselt, CAG, 2019
• Eindrapport ‘Naar waarde geschat’ Een integraal waarderingstraject voor vier agrarische erfgoedcollecties in Vlaanderen en Brussel, CAG, 2019
• Naar waarde geschat. Waardering deelcollecties vlasteelt en landbouw Texture, CAG, 2018
• Waardering architectuurarchieven, VAi, 2017-2019